"აჰა მზეო, გეაჯები, შენ, უმძლესთა მძლეთა მძლესა
ვინ მდაბალთა გაამაღლებ, მეფობასა მისცემ სვესა".
"ჰე, მზეო, ღმერთსა ვინათგან მზედ სწადდი დასაბადებლად"
ამდენად, ლაპარაკი რუსთაველის წარმართობაზე აბსურდულია.
პოემაში ყურადღება ეთმობა საკითხს იმის შესახებ, თუ რა არის ანგელოზი, საერთოდ რას წარმოადგენენ ზეციური ძალები და რაში ვლინდება მათი მსახურება ადამიანისადმი. სიტყვა "ანგელოზი" თარგმანში ნიშნავს "მაცნეს". როგორც აღვნიშნეთ, პოემის პირველი სტროფი გვამცნობს, რომ ზეციური ძალები ღვთის მიერ ქმნილი სულიერი არსებანი არიან.
"ზეგარდმო არსნი სულითა ყვნა ზეცით მონაბერითა..." 
ეს გარკვეულწილად შეესაბამება საიდუმლო ლოცვის იმ სიტყვებს, რომელსაც მღვდელი კითხულობს ცისკრის მსახურებაზე.
"ღმერთო, ღმერთო ჩვენო, რომელმან ნებითა შენითა დაბადენ ზეცისა ძალნი"... (კონდაკი. ცის-კრის მე-11 საიდუმლო ლოცვა).
ანგელოზები არ არიან თვითარსნი, არმედ დამოკიდებულნი არიან შემოქმედზე და მის ყოვლადკეთილ ნებას აღასრულებენ.
"მადლი ღმერთსა, შემოქმედსა, არსთა მხადსა,
ვისგან ძალნი ზეციერნი განაგებენ აქა ქმნადსა,
იგნი იქნმენ ყველაკასა, იდუმალსა, ზოგსა ცხადსა."
პოე­ტი დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლია, რომ, თუ ადა­მია­ნი იმ­ყო­ფე­ბა ზე­ციურ ძალ­თა მფარ­ვე­ლო­ბის ქვეშ, მისთვის არც მარ­ტოო­ბაა სა­ში­ში და არც ბო­რო­ტის მან­ქა­ნა - დაუძ­ლე­ვე­ლი.
"მარ­ტოო­ბა ვე­რას მი­ზამს, მცავს თუ ცი­სა ძალ­თა და­სი";
სხვა­გან ვკით­ხუ­ლობთ:
"ღმერ­თი კარ­გსა მოავ­ლი­ნებს და ბო­როტ­სა არ და­ბა­დებს";
"მაგ­რამ ღმერ­თი არ გას­წი­რავს კაც­სა შენ­გან გა­ნა­წირ­სა";
სა­დაც ღმერ­თია, იქ ჭეშ­მა­რი­ტე­ბაა, იქ სი­ცოც­ხლეა, იქ სწო­რი გზაა, იქ მუდ­მი­ვი ნა­თე­ლია, ხო­ლო ღვთის შე­წევ­ნის გა­რე­შე, ადა­მია­ნი უძ­ლუ­რია. 
"არას გარგებს ძლიერება, თუ არ შეგწევს ღმრთისა ძალი!"
ხოლო წყალობის მიღებისას პოემის გმირი სამადლობელ მსხვერპლს წირავს უფალს:
"ღმერთო, ღმერთო, მოწყალეო, არვინ მივის შენგან კიდე,
შენგან ვითხოვ შეწევნასა, რაზომსაცა გზასა ვვლიდე,
მტერთა ძლევა, ზღვათა ღელვა, ღამით მავნე განმარიდე!
თუღა დავრჩე, გმსახურებდე, შენგან მსხვერპლსა შევწირვიდე."
ასე აზროვნებენ "ვეფხისტყაოსნის" გმირები, რადგან ასე სწამდა და ასე აზროვნებდა და ცხოვრობდა თვით პოემის ავტორიც.
როდესაც ვსაუბრობთ ღვთისა და ადამიანის მიმართებაზე, არ შეიძლება, მოკლედ მაინც არ ით-ქვას ღვთის ნების, მისი საღვთო განგებულების შესახებ, რაზეც რუსთაველი გან¬სა¬კუთ¬რე¬ბით ამახვილებს ყურადღებას...
" ...ჰე ძმანო, განგება რამე ზესია... "
ადამიანი არასოდეს არ უნდა იყოს უკმაყოფილო მისი ხვედრით, რადგან ყველაფერს თავისი აზ-რი, თავისი დანიშნულება აქვს და შემთხვევით არაფერი ხდება.
"ჰე მეფეო! რად ემდურვი ანუ ღმერთსა, ანუ ბედსა?
რად დასწამებ სიმწარესა ყოველთათვის ტკბილად მხედსა!
ბოროტიმცა სად შეიქმნა კეთილისა შემოქმედსა?!"
პოეტი თავის ნებაზე, თავის სურვილებზე მაღლა ღვთის განგებას აყენებს:
"არს უკეთესი, რაცაღა სწადს განგებასა ზენასა?
ღმერთი იწადებს, მომივლენ გულის სახმილთა ლხენანი";
მაშ, როგორია პოეტის დამოკიდებულება ქრისტიანობისადმი?
ზოგიერთი რუსთველოლოგი ამტკიცებს, როგორც აღვნიშნეთ, რომ პოეტი შორს არის ქრისტია-ნობისგან, ვინაიდან პოემაში არ არის ნახსენები არც ქრისტე, არც წმიდა სამება. ამგვარი ნათქვამი დიდი შეცდომაა. აკადემიკოსი შალვა ნუცუბიძეც აცხადებს: "იმის მტკიცება, რომ რუსთაველის-თვის სრულიად უცხოა ქრისტიანული მცნებები, არის უსუსური ანტიმეცნიერული მოდერნიზაცია". (ШНуцубидзеТворчество РуставелиТб. 1958, стр.113)
ამასთან, თუ გავიხსენებთ, რომ პოემის მოქმედი პირები არიან არაქრისტიან ხალხთა წარმომად-გენლები - არაბები, ინდოელები და სხვ. ამდენად გაუგებარი იქნებოდა, თუ, მაგალითად, ავთანდილი, არაბეთის ჯარის მხედართმთავარი, აღავლენდა ლოცვას წმიდა სამების ან განკაცებული მაცხოვრის - იესო ქრისტესადმი. ამასთან, ავთანდილიც, ტარიელიც, ფრიდონიც, ნესტანიც, თინათინიც, მართალია, ამა თუ იმ ერის წარმომადგენლები არიან, მაგრამ მათ რელიგიურ თავისებურებებზე (მაგალითად, მუსლიმანობის დამახასიათებელ ნიშნებზე) ყურადღება არ არის გამახვილებული. პირიქით, პოემაში ვხვდებით უაღრესად მნიშვნელოვან მითითებებს ქრისტიანულ სიმბოლოებსა და ტერმინოლოგიაზე, მაგალითად:
"ჰე მზეო, ვინ ხატად გთქვეს მზიანისა ღამისად,
ერთარსებისა ერთისა, მის უჟამოსა ჟამისად,
ვის მორჩილობენ ციერნი ერთის იოტის წამისად,
ბედსა ნუ მიცვლი, მიაჯე, შეყრამდის ჩემად და მისად!"
პირველ რიგში, უნდა ითქვას, რომ აქ ლაპარაკია ღმერთზე, რომელიც სახისმეტყველებითად, მზესთან, უფრო სწორად, მზიან ღამესთან არის შედარებული.
ის, რომ პოეტი მარადიულად მიიჩნევს მხოლოდ ღმერთს, მზეს კი - მის სიმბოლოდ და დროში შექმნილ პლანეტად, უკვე აღვნიშნეთ. მითითებულ სტრიქონში რუსთაველი საუბრობს საღვთო არსის თვისებებზეც, რაც ჩვენთვის უაღრესად მნიშვნელოვანია. მხედველობაში მაქვს სიტყვე¬ბი: „ერთარსებისა ერთისა, მის უჟამოსა ჟამისად“. ნათელია, რომ აქ იგულისხმება ღმერთის უჟამო არსებობა, მისი მარადიულობა, ხოლო სიტყვებში "ერთარსებისა ერთისა“ -  მხოლოდ ყოვლადწმიდა სამება. ქრისტიანულ ღვთისმეტყველებაში სიტყვა „ერთარსება“ ჯერ კიდევ IV საუკუნეში გამოიყენებო-და წმიდა სამების აღსანიშნავად. I მსოფლიო კრ¬ბაზე, რომელიც გაიმართა ნიკე¬ში 325 წელს, მიიღეს სარწმუნო¬ბის სიმბოლო მრწამსი, სადაც ნათქვამია, რომ ღვთის ძე იესო ქრისტე თანაარ-სია მამაღმერთისა. სხვაგან, წმ. ბასილი დიდისა და წმ. იოანე ოქროპირის ლიტურგიებში, რომლე-ბიც ასევე IV საუკუნეშია დაწერილი, ვკითხულობთ: „თაყვანი ვსცეთ მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა, სამებასა ერთარსებასა და განუყოფელსა“. ასე რომ, რუსთაველი ქრისტიანული გაგებით საუბრობს წმიდა სამებაზე, ვინაიდან მონოთეიზ-მში ღმერთზე არ ითქმის "ერთარსება“, ხოლო (ერთი) ღმერთი არ შეიძლება იყოს თავისი თავი-სადმი ერთარსი. ეს ტერმინი ოდენ წმიდა სამებაზე ითქმის.
ქრისტოლოგია პოემაში გამოსჭვივის სხვაგანაც. გავიხსენოთ ის ადგილი, სადაც ტარიელი ჰყვება, რომ ინდოეთის მეფის ბრძანებით ის იძულებული იყო მონაწილეობა მიეღო ნესატან-დარეჯანის ქორწილის მომზადებაში, იმ ადამიანისა, რომელიც მას უყვარდა და რომელსაც ათხოვებდნენ ხვარაზმშაჰის მემკვიდრეზე.
"მოედანს დავდგი კარვები წითლისა ატლასებისა.
მოვიდა სიძე, გარდახდა, დღე, ჰგვანდა არ აღვსებისა...".
სიტყვა „აღვსება“, ნიშნავს ქრისტეს აღდგომის დღესასწაულს, ე. ი. პოეტი კვლავ ქრისტიანულ ტერმინებს მიმართავს თავისი გმირების განწყობის გადმოსაცემად, რაც ბუნებრივად მიუთითებს ავტორის აღმსარებლობაზე.
ამასთან, შოთა რუსთაველი პირდაპირ ასახელებს მოციქულებს და ჭეშმარიტი სიყვარულისადმი დამოკიდებულებაზე ასე წერს:
"წაგიკითხავს სიყვარულსა მოციქულნი რაგვარ წერენ?
ვით იტყვიან, ვით აქებენ? ცათ, ცნობანი მიაფერენ.
„სიყვარული აღგვამაღლებს“, ვით ეჟვანნი, ამას ჟღერენ";
"...მართლად იტყვის მოცოქულ  - „შიში შეიქმს სიყვარულსა“.
მარტო ეს სტროფიც კი ნათლად წარმოაჩენს, რომ რუსთაველი არის არა მარტო თეისტი, არამედ დიდი ქრისტიანი.
მას შემდეგ, რაც ჩვენ ვისაუბრეთ შოთა რუსთაველის საღვთისმეტყველო შეხედულებათა შესა-ხებ, არ შეიძლება არ დავსვათ კითხვა: როგორია საქართველოს ეკლესიის დამოკიდებულება პოეტისადმი? ეს საკითხი ხშირად განიხილება არაეკლესიური ადამიანების მიერ და, სამწუხაროდ, უმეტეს შემთხვევაში, არასწორად.
საქართველოს ეკლესიას ადანაშაულებენ, თითქოს, ის სდევნიდა შოთა რუსთაველს და მის პოე-მას - „ვეფხისტყაოსანს“ და რომ, საეკლესიო წრის წნეხის გამო, იგი იძულებული გახდა წა-სულიყო სამშობლოდან იერუსალიმის ჯვრის მონასტერში. ანტიეკლესიურად განწყობილ ადამიანებს, ამ თემაზე საუბრისას, ერთადერთ არგუმენტად მოჰყავთ სრულიად საქართველოს კათოლი-კოს-პატრიარქ ანტონ პირველის (1719-1788) სიტყვები, რომელიც მან რუსთაველის შესახებ თქვა: „ამაოდ დაჰშვრა, საწუხ არს ესე!“
ამ სიტყვებს თანამედროვე მეცნიერებმა მიანიჭეს ის მნიშვნელობა, თითქოს კათოლიკოს ანტონ პირველის ბრძანებით, რუსთაველის წიგნები შეკრიბეს და დაწვეს (აკაკი ბელიაშვილი). ეს, რა თქმა უნდა, აბსურდია და დიდი ცილისწამება პატრიარქზე. ვინ იყო პატრიარქი ანტონ I და შეეძ-ლო თუ არა მას დაეშვა ამგვარი ქმედება? ის იყო მეფის შთამომავალი, მეფე იესეს შვილი, რო-მელსაც იმ დროისათვის ფართო განათლება ჰქონდა მიღებული. ის არა მარტო სასულიერო პირი იყო, არამედ ცნობილი მეცნიერი, ფილოსოფოსი, ძველი ქართული ლიტერატურის მცოდნე, ქართული გრამატიკის შემდგენელი, ფსიქოლოგიისა და ლოგიკის წიგნების ავტორი. ისმის კითხვა: რაში ადანაშაულებდა პოეტს საქართველოს ეკლესიის წინამძღოლი? თუ ჩვენ ვითვალისწინებთ გავრცელებულ აზრს იმის შესახებ, რომ რუსთაველი იყო ბერი და, ზოგიერთის აზრით, ჰქონდა ეპისკოპოსის ხარისხი, რა თქმა უნდა, პატრიარქს შეეძლო ეთქვა მისთვის საყვედური. რატომ? მოგეხსენებათ, ეკლესია აკურთხებს მამაკაცისა და ქალის ორმხრივ, ამაღლებულ და წმინდა სიყვარულს, ეკლესია აკურთხებს კანონიერ ქორწინებას, ვინაიდან სიყვარულის გრძნობა ადამიანის ბუნებაში შთანერგილია მისგან, ვისაც თავად უწოდებენ სიყვარულს. "ღმერთი სიყვარულია" – წერია წმინდა წერილში.

პოემაშიც ვკითხულობთ:
"ღმერთო, ღმერთო, გეაჯები, რომელი ჰფლობ ქვენათ ზესა,
შენ დაჰბადე მიჯნურობა, შენ აწესებ მისსა წესსა"...
ვინ უნდა ადიდოს ეს ღვთივბოძებული გრძნობა – მამაკაცისა და ქალის სიყვარული? ნებისმიერმა ადამიანმა, ოღონდ არა ბერმა. ბერი აღკვეცის დროს დებს აღთქმას, რომ განეშორება ყოველგვარ მიწიერ ზრახვასა და გრძნობას და მთელ თავის ცხოვრებას, მთელ ენერგიას მიუძღვნის მხოლოდ ღმერთს და ეკლესიას. თუ დავუშვებთ, რომ შოთა რუსთაველი იყო ბერი, ამის გათვა-ლისწინებით კათოლიკოს-პატრიარქ ანტონ პირველს, რა თქმა უნდა, შეეძლო ეთქვა: "ამაოდ დაჰ-შვრა, საწუხ არს ესე!“. განვიხილოთ ის ვარიანტიც, თუ შოთა პოემის შექმნის შემდეგ გახდა სასულიერო პირი, ანუ დავუშვათ, რომ ერისკაცობაში შექმნა "ვეფხისტყაოსანი", მაშინ ვიტყვით შემდეგს: ჩვენი თანამედროვე მეცნიერები მხოლოდ ზემოხსენებული სიტყვების ციტირებას ახდენენ და საგანგებოდ არ ამახვილებენ ყურადღებას იმის შესახებ, თუ მანამდე რას წერს იგი. აი, ეს ადგილიც:
"შოთა ბრძენ იყო, სიბრძნის მოყვარე ფრიად,
ფილოსოფოსი, მეტყველი სპარზსთა ენის,
თუ სამ ჰსწადდა, ღმრთისმეტყველიცა მაღალ,
უცხო, საკვირველ პიიტიკოს მესტიხე,
მაგრამ ამაოდ დაჰშვრა, საწუხ არს ესე!
სამეცნიერო ლიტერატურაში აღნიშნულ ფრაზას ("მაგრამ ამაოდ დაჰშვრა, საწუხ არს ესე!") განმარტავენ წინა სტრიქონებთან კავშირის გარეშე და ამით დამახინჯებულად წარმოაჩენენ ანტონ კათალიკოსის დამოკიდებულებას გენიალური ქართველი პოეტისადმი. სინამდვილეში კი იგი ამბობს: რუსთაველს მთელი თავისი ნიჭი და ნათელი გონება ღვთისმეტყველებისათვის რომ მიეძღვნა, ანუ დაეწერა თეოლოგიური შრომები, შეეძლო გამხდარიყო დიდი ღვთის¬მეტ¬ყვე¬ლი ("თუ სამ სწადდა, ღმრთისმეტყველიცა მაღალი"), რაც ღვთის სათნო უფრო დიდი საქმეა. ესაა სწორედ პატრიარქის გულის დაწყვეტის მიზეზი. როგორც კონტექსტიდანაც ნათლად ჩანს, "პიიტიკოსობა" მისთვის "ამაოდ დაშვრომაა", რაგდან პოემაში ამაღლებულ, მაგრამ მაინც მიწიერ თემებზეა საუბარი.
ამ ყველაფრის შემდეგ მინდა, ვიკითხოთ, მართლები არიან ბელიაშვილი და სხვები, როდესაც ახასიათებენ კათოლიკოს ანტონ პირველს, როგორც ვიღაც ბარბაროსს, რომელიც წვავს „ვეფხის-ტყაოსანს“?!
ეკლესიის დამოკიდებულება რუსთაველისადმი და მისი პოემისადმი ყოველთვის იყო და არის დიდი სიყვარული და პატივისცემა. რაში გამოიხატება ეს? თუ გადავხედავთ საქართველოს ეკლე-სიის პატრიარქების და იერარქების ქადაგებებს, ვნახავთ, რომ ყოველმა მათგანმა არა მარტო იცო-და და უყვარდა რუსთაველის პოემა, არამედ ცალკეული ადგილების ციტირებასაც ხშირად ახდენ-დნენ თავიანთ ქადაგებებში.
ქართველი მეფე თეიმურაზ II (1700-1761), კათოლიკოს-პატრიარქ ანტონ პირველის თანამედროვე, ასე მიმართავს რუსთაველს: "შენი ნათქვამი საღმრთოდ და საეროდ მოიხმარების“, ე.ი. შენს გამონათქვამებს იყენებენ როგორც საეკლესიო, ასევე საერო წრეები, ხოლო თავად მეფე რუსთაველს ამას ათქმევინებს:
"თარგმნა მიბრძანა, არ მქონდა, მე საქმე დასაღონები,
ვპოვე ამბავი, ლექსად ვთქვი, ვეჭვ იყოს მოსაწონები,
საღმრთოდ, საეროდ სრული და ტკბილად გასაგონები
კაცთათვის საკითხავადა სურვილით მოსანდომები".
და ეს არ არის მარტო თეიმურაზ მეორის შეფასება. ეს იყო და არის როგორც სასულიერო, ისე საერო პირების დამოკიდებულება ამ უკვდამი პოემისადმი.
ამაზე მეტყველებს თუნდაც ის ფაქტი, რომ "ვეფხისტყაოსანი", ბიბლიასთან ერთად, სამზითვო წიგნად ითვლებოდა საუკუნეთა მანძილზე.
სადმე არის დაფიქსირებული შემთხვევა იმისა, რომ ეკლესია ხმას იმაღლებდა ამ ფაქტის წინააღმდეგ? თუ, პირიქით, სწორედ იგი ქმნიდა საფუძველს ხალხში "ვეფხისტყაოსნის" პოპულარიზაციისათვის.
ასე რომ,  შოთა რუსთაველის პოემა მსმენელისათვის "დიდი მარგი", ჭეშმარიტი რწმენით გამსჭვალული, ქრისტიანული ღირებულებების დამამკვიდრებელი ნაწარმოებია და, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ამიტომაც არის შოთას სახელი შეტანილი იერუსალიმის მონასტრის სინოდიკონში მისი მარადიული მოხსენიებისთვის. 

 

ყველა უფლება დაცულია. საიტის მასალათა გამოყენებისას, ბმულის მითითება სავალდებულოა

Make a Free Website with Yola.