რა მიყვარდა ბავშვობისას "ვეფხისტყაოსანში" და –  გეოგრაფია და ზიჩის ნახატები. ბევრნაირი "ვეფხისტყაოსანი" გვქონდა: ერთი გუდიაშვილის ნახატებითაც იყო, ქობულაძის და, მგონი, საერთოდ ყველასი, ვისაც დაუხატავს, მინიატურებითაც და კიდევ სხვებიც, სულ უსურათოები.
იმის კითხვას აბა სად შევძლებდი. ეტყობა, რომ ვათვალიერებდი,თან რაღაცეებსაც მიამბობდნენ. იქედან თუ დამამახსოვრდა მულღაზანზარი. 
ამ სახელზე დღემდე ვგიჟდები. არც ვიცი, ვინმეს თუ გამოუკვლევია რომელიმე ენაზე, რაიმე სიტყვათშეთანხმება თუა. ზღვები, ციხე-სიმაგრეები, ქალაქები, გულანშაროები, მაშინ შევიტყვე. ეს გულანშაროც ძალიან მომწონდა. მშიშარა ვაჭრები იყვნენ გუდიაშვილის ნახატზე, ნავში მსხდომნი, წამხდარნი, გაუბედურებულნი და ავთანდილი ხელში უცნაური ხმლით. ხმალი არც იყო, რაღაც განიერი. კარგად მოიგონა გუდიაშვილმა.
საერთოდ, გუდიაშვილის ილუსტრაციები ძალიან მაგარი იყო. გმირები არ ჰგავდნენ არც არაბებს, არც ინდოელებს, არც ჩინელებს და არც ქართველებს. საერთოდ არავის არ ჰგავდნენ დედამიწის ზურგზე. რაღაცნაირად მოქნილებიც იყვნენ, რაღაცნაირად, მოუხელთებლად ელასტიურები და გრძნობებიც დღიურები "ვეფხისტყაოსნის" შესახებ ისეთი აჩნდათ, რომ ბავშვი ვერ მიუხვდებოდა. ცოტათი საშიშიც კი იყო. ვთქვათ, ხატაელთა მეფე რომ მოჰყავთ გაკოჭილი. ნახატები ბევრ რამეს გიამბოდა "ვეფხისტყაოსნის"  შესახებ. ქობულაძის ხმლები მომწონდა, ძველი "ვეფხისტყაოსნის" ის, რომ ყველანი რაღაცნაირად გაღიმებულები იყვნენ, ზიჩთან კი – ტანსაცმელი.
ზიჩის ნახატებში ყველა იყო ლამაზი, სიმპათიური და, მგონი, მაშინ ჰოლივუდი არ არსებოდა, მაგრამ ყველანი მსახიობები იყვნენ. სადღაც გამიგონია, ზიჩის ნატურების შესახებ. როცა ის ხატავდა, მაშინ საქართველოში "ვეფხისტყაოსნის" ცოცხალი
სურათები იყო პოპულარული, იმ დროის ლამაზი ქალები და კაცები ფოტოებს იღებდნენ შესაბამისი ჩაცმულობით. არ ვიცი, მგონი, ამის შესახებ საგანგებო გამოკვლევებიც არსებობს, ვინ დაიხმარა ზიჩმა, რატომ და როგორ.
საერთოდ, ეს მაგარი თემა იქნებოდა "ვეფხისტყაოსნის" მხატვრების შესწავლა. აი, გუდიაშვილმა როგორ დახატა, რატომ მაინცდამაინც ასე დახატა და ასე დაუსრულებლად. ხომ ვამბობ, ბავშვისთვის თვალის წარმტაცი, რა თქმა უნდა, უფრო ზიჩი იყო. ალბათ, ქობულაძეც, მაგრამ ქობულაძე რაღაცნაირად მკაცრი იყო. მგონი ზუსტად ისეთი სინათლე იყო მის ნახატებში, როგორც შუა საუკუნეებს შეეფერება. ამას ახლა მივხვდი და არ ვიცი, თვითონ თუ ფიქრობდა, რომ შუა საუკუნეებში არ არსებობს ისეთი სინათლე, ტახტზე ლაღად წამოგორებულ ავთანდილსა და ფატმანს რომ ადგათ ღამით ზიჩის ნახატზე.
მაგრამ გუდიაშვილი ისეთი იყო, რომ სამუდამოდ დაგამახსოვრდებოდა.
მე რომ მკითხოთ, რაც გუდიაშვილმა "ვეფხისტყაოსნისთვის" დახატა, ყველაზე მეტად ამჟღავნებს მხატვრის სამყაროს, მის მაშინდელ განწყობას და მდგომარეობას. ხელოვნებათმცოდნე და ექსპერტი მე ვერა ვარ, მაგრამ ახლა გუდიაშვილი მირჩევნია. რომ იყოს სათვალიერებლად, აუცილებლად მას დავათვალიერებდი.
ერთად, წიგნის გარეშე. ეს ძალიან მაგარი იქნებოდა.
"ვეფხისტყაოსანი" მხოლოდ სურათებით.
ყველანაირი "ვეფხისტყაოსანი" გვაქვს და ახლა შეიძლება ასეთებიც გამოვცეთ, მხოლოდ მხატვრების "ვეფხისტყაოსნები", უტექსტოდ. ასეთიც არსებობს, საბჭოთა დროისა, ოღონდ არასრული.
ამ შემთხვევაში გუდიაშვილი სულ სხვანაირად გამოჩნდებოდა და "ვეფხისტყაოსანიც" სულ სხვანაირად. ერთ-ერთი წაკითხვა, ასე ვთქვათ.
თორემ, რაც მეცნიერებს "ვეფხისტყაოსანზე" უმუშავიათ, რაც მისი სახისმეტყველებანი და ასეთი სერიოზული რამეები უკვლევიათ და უწერიათ, მგონი, ერთი წიგნისთვის სარეკორდოც შეიძლება იყოს.
ეს არც არის საკვირველი.
ყველამ იცის, რომ ეს მთავარი წიგნია.
თავიდანვე ასე გამოვიდა.
ჰოდა, ამიტომ, ვინ როგორ დახატა "ვეფხისტყაოსანი", ძალიან საინტერესოა, იმიტომ, რომ საქართველოში, საუკუნეთა მანძილზე, ყველა წერა-კითხვის მცოდნე ადამიანს თავისი "ვეფხისტყაოსანი" ჰქონდა თავში. მგონი, არა მხოლოდ თავში, არამედ ძვალსა და რბილშიაც. ჯერ მარტო ხალხური "ვეფხისტყაოსანი" რამდენი არსებობს.

21 ივნისი

გეოგრაფია. მგონი, "ვეფხისტყაოსანი" არის ერთ-ერთი იშვიათი ქართული წიგნი, რომელიც მოიცავს უზარმაზარ სამყაროს.
ვიცი, რომ სარაინდო რომანები, ერთგვარად, გზის რომანებია. კაცმა თუ არ იარა, რამეს თუ არ გადაეყარა, ისე ამბავიც არ გამოვა. თანაც, რაინდები ტყუილად კი არ დახეტიალობენ გზაზე, მიზანი აქვთ. მიზანი სრულიად კონკრეტულიც შეიძლება იყოს და სრულიად ზოგადიც: ვთქვათ, საგმირო საქმეთა ჩვენება მიჯნურისთვის. ამისთვის სამყაროა საჭირო და სარაინდო რომანების ავტორი იგონებს ხოლმე ასეთ სამყაროს. ან კიდევ სხვა რომანიდან გადმოიღებს და გადაასხვაფერებს. ანდა, სულაც ნამდვილ გეოგრაფიას გამოიყენებს და მას გამოგონილი ამბებით გააფერადებს. შეიძლება, რომ სამყაროს ნაწილი ან მოგონილი იყოს, ან ნამდვილი.
მოკლედ, გეოგრაფია საჭიროა.
ქართველების და ზღვის უცნაური ურთიერთობა ერთმანეთთან, კარგახანია, ცნობილია. ისიც ცნობილია, რომ ტარიელი ინდო კი არის, მაგრამ, აბა, სადაური ინდოა? ანდა ავთანდილის არაბობა სად თქმულა. ქართველი ამას არასოდეს დაეთანხმება.
აბა, რამდენი წიგნია დაწერილი "ვეფხისტყაოსანსა" და ღმერთზე და იქ ალაჰი და ბუდა, მგონი, არავის უხსენებია.
თვითონ გმირებიც, ღმერთზე რომ ლაპარაკობენ, მას რომ მიმართავენ, პირდაპირ არასდროს ახსენებენ თავიანთ რწმენას. მეცნიერები სულ სხვადასხვა რამეებს წერენ ამის თაობაზე და არამეცნიერი კი, რომ წაიკითხავს ამ სერიოზულ ნაკვლევს და ფიქრს წამოიწყებს, რადგან მეცნიერულის ენით ფიქრი არ შეუძლია, ძნელად ირჩევს, რომელ მეცნიერს მიენდოს.
ჰო, ეს იმას მოვაყოლე, რომ ზღვა და გეოგრაფია. ამხელა გეოგრაფია, აბა, რომელ ქართულ წიგნს აქვს მეთქი, ნამდვილი, ან მოგონილი. ანუ, რუსთაველის ხილული და მოგონილი სამყარო მაინც აღმოსავლეთითაა, თუმცა, ავთანდილი ნამდვილი ევროპელი დიდმოხელეა და საერთოდ, ამ წიგნში ისეთი ფეოდალიზმია, ევროპულს რომ მივამსგავსებთ. ასეთი ფეოდალიზმი იყო საქართველოში, დიახ! ამაზეც უამრავი წიგნია დაწერილი.
ზღვა ისეთია "ვეფხისტყაოსანში", იმხელაა, რომ ლამის ხმელეთს არ ჩამოუვარდება. ზღვა ისედაც დედამიწის სამი მეოთხედია და წიგნებში მის სიმრავლეს ერიდებიან ხოლმე. კაი, ვიხუმროთ, რა მოხდა.. თან ეს მეთორმეტე საუკუნეა და ზღვის სიდიადე და მნიშვნელობა წიგნებში მხოლოდ სამი საუკუნისშემდეგ გაიზრდება დასავლეთის ქვეყნებში. აღმოსავლეთში კი სინდბადი მოგზაურობს და ცურავს და მთელი ამბავი.
"ვეფხისტყაოსნის"  სამყაროს შეგრძნება, ალბათ, ძალიან თავისებური იყო, ვთქვათ, მეთხუთმეტე ანდა მეთექვსმეტე საუკუნეში.
დროთა განმავლობაში, ეს, ალბათ, ოცნებასთან ან რაღაც ძალიან შორეულ საერო იდეალთან იყო დაკავშირებული. ასე ჩამოყალიბდა იმიტომ, რომ ის, რაც "ვეფხისტყაოსანში" იყო, საქართველოს არ ჰქონდა. ანუ, ჰქონდა და არც ჰქონდა, ხედავდა და ვერ წვდებოდა, ანდა ჰქონდა და ისეთი ვერა, როგორც ეს "ვეფხისტყაოსანში" იყო.
არ ვიცი, რას ნიშნავს ზღაპარი შუა საუკუნეებში. ანდა, რომანი რას ნიშნავს. როგორ კითხულობენ მათ და რას ფიქრობენ, ვთქვათ, ზღაპრის შესახებ.
აი, მაგალითად, ქაჯებზე რას ფიქრობენ. რომ ეს უბრალოდ ცუდია, თუ ქაჯები არსებობენ? სამხრეთში იყო ასეთი, ქაჯთა ქალაქი. სხვა სახელებიც ერქვა, მაგრამ ასეთი ტოპონიმი რუსთაველის დროს არსებობდა.
წარმოვიდგინოთ შუა საუკუნეების მკითხველი. ის არისტოკრატიიდან არის. უფრო ხშირად, უმაღლესი არისტოკრატიიდან.
სამღვდელოებაშიც არისტოკრატიაა და ქვეყნის სათავეშიც. წიგნებს ეს ხალხი კითხულობს. უფრო სწორად, ამ წიგნს. წიგნი სახლში, უფრო ხშირად, ორია: სახარება და "ვეფხისტყაოსანი".
ეს ბოლო დრომდე, აგერ, მეცხრამეტე საუკუნის შუამდე ასე იყო ჩვეულებრივ ქართველ თავადებში. თუ, რა თქმა უნდა, ვინმე გადაჭარბებული წიგნისმოყვარეობით არ იყო შეპყრობილი. აი, აკაკი იგონებს, რომ მამამისი სწორედ ამ ორ წიგნს კითხულობდა.
თან დიდი გრძნობებით. კითხულობდნენ უფრო ცოლები. წიგნი როგორღაც საოჯახო საქმეში შედიოდა.
"ვეფხისტყაოსნის" და სახარების მხარდამხარ კითხვა დიდად უცნაური რამაა. მითუმეტეს, როცა ეს შუასაუკუნეების განმავლობაში გრძელდება.
როგორ მოიპოვა "ვეფხისტყაოსანმა" ქვეყნისგან განუყოფლობის, მისი აუცილებელი თანმხლების მდგომარეობა? ამას, ალბათ, კარგი ფილოსოფოსი სჭირდება.
მისი დაწერიდან საუკუნეთა შემდეგ, ქართველი პოეტები, რაღა თქმა უნდა, კვლავაც არისტოკრატიიდან და მთლად მეფეებიც, ვერ გაექცნენ რუსთაველის თექვსმეტმარცვლიანს. ამ მარცვლებში ძალიან სუსტი ვარ, მაგრამ, არამეცნიერული ენით რომ ვთქვა, მათ აიღეს ჩარჩო, რომელიც იდეალურად მიაჩნდათ. სხვა არ უნდოდათ. იმდენი საუკუნე გავიდა და კიდევ ებაასებოდნენ. ცხადია, ხელჩასაჭიდი ეს წიგნი იყო. მეორე ასეთი ან ამის მსგავსი არ არსებობდა.
მეტი რა გინდა? ისტორიულ ქრონიკებსაც კი ამ ლექსით წერდნენ.

22 ივნისი

არის ასეთი დავიწყებული წიგნი: "დანიელ ჭონქაძე და მისი დრო". ეს წიგნი ფილიპე მახარაძემ დაწერა. თუ გახსოვთ ფილიპე მახარაძე. ამოვთხრით, რა უნდა მთაწმინდაზეო, ზუსტად ის ფილიპე მახარაძე. მთავარი ინტელექტუალი იყო ქართველ ბოლშევიკებს შორის, დიდად დამსახურებული, გრძელწვერიანი. ილია და ასე შემდეგ: ეს ყველამ იცის, მაგრამ უამრავი წიგნი რომ დაწერა, ეს ვიღას ეხსომება?
ჰოდა, არის ასეთი წიგნი. საინტერესო წიგნია, სხვათა შორის, ჯერ კიდევ ეჰეეე, როდის დაწერილი.
იმიტომ გამახსენდა, რომ მის შესავალშივე "ვეფხისტყაოსანზეა" ლაპარაკი. ფილიპეს არ უყვარდა "ვეფხისტყაოსანი". სადაც წაწვდებოდა, ყველგან ფეოდალურ რომანად მოიხსენიებდა და მარქსისტულ ჭრილში საზიანო წიგნადაც კი მიაჩნდა. ხალხისთვის საზიანოა, ხალხმა უნდა იცოდეს, რომ რაც იქ წერია, ცხოვრებისეულ სინამდვილესთან არანაირი შეხება არა აქვს და იდეალიზირებული გმირები ადამიანებს კარგს არაფერს მოუტანენო. თანაც, ამბობდა, მორჩა ეგ ამბავი, დამთავრდა, ვიღას სჭირდება ან ვიღას ახსოვს ეს წიგნიო. ანუ, ამბავს ხედავდა და ამბავი კი საზიანო იყო მშრომელი ხალხისთვის, რაღაცა საოცნებო და მისაბაძი, თუ კიდევ სხვა, არ ვიცი.
ამის საპირისპიროდო, ნამდვილი ქართული წიგნი "სურამის ციხეაო", წერდა. წიგნიც ამაზეა, დანიელ ჭონქაძეზე და სურამის ციხეზე.
აბა, ფილიპემ რა იცოდა, რომ მის ორმოცდაათწლიანი მოღვაწეობის მიწურულს ეს წიგნი სტალინს დასჭირდებოდა. სოსოს, ძველებურად.
ნეტა, სტალინზე რომ ფიქრობდა, რას ეძახდა გულში ფილიპე, სოსოს, იმას, ამას, თუ კიდევ რაღაც უფრო სხვას. არ უყვარდა, ეს ცნობილი ამბავია. სტალინი კიდევ, ადამიანად არ თვლიდა, სიმართლე რომ ითქვას. მერე, თორემ ახალგაზრდობაში კუდშიაც დასდევდა. მაგან მართვის არაფერი იცისო, აქეთ იწერებოდა, მეორედ რომ დაიპყრეს საქართველო. ფილიპე დაიბარა ჩეკას ნარკომმა მერე და სულ წვერი დააგლიჯაო, ესეც გამიგონია. ამის შემდეგ, უკვე მოხუცებულს, მას სისხლი ჩაექცა და მოკვდაო.
რა ვიცი, "ვეფხისტყაოსანზე" ვლაპარაკობდი, მაგრამ ფილიპე რა ზიანსაც ხედავდა ამ წიგნში, ის გასაგებია. საერთოდ, საიდუმლო ამბავია, სტალინს რომ დასჭირდა მისი კიდევ ერთხელ რუსულად თარგმნა და ამ უძველესი ყდით გამოცემა. მგონი იმის გამო, "გორეცის" სახელი რომ ჰქონდა. მოკლედ, ქართული კულტურის დღეები და ასე შემდეგ.
საინტერესოა, ეს რომ არ ყოფილიყო, ანუ, საქართველო რომ ნამდვილ ქართველ ბოლშევიკებს ემართათ, ამ წიგნის სიცოცხლე და მისადმი ინტერესი საბჭოთა დროში ასეთი განუზომელი თუ იქნებოდა.
ერთ დროს, სკოლის პროგრამაში "ვისრამიანიც" კი შედიოდა, მერე უკუაგდეს, ეტყობა, სპარსულიაო, ნათარგმნიაო და არ გვეკადრება ჩვენო, ქართველებსო. "ესე ამბავი სპარსული, ქართულად ნათარგმანები"...
კაი, ვიხუმროთ, მითუმეტეს, რომ ვიცით, სპარსულ ენაზედ ასეთი არ იპოების. ეს ვახტანგმა თქვა? მგონი. არ მახსოვს. იმან კი იცოდა სპარსული ლიტერატურა. მერე ნიკო მარი და ილია და, მარი ამბობდა, აქ არის პეტერბურგშიო, სპარსულიო, ზუსტად ასეთი სიუჟეტითო... არ გამოუჩენია. მხოლოდ ამბობდა. ვერც ვერავინ იპოვნა. არ მგონია, ქართველი სწავლული გაყვეს მარის მუქარას.
მოკლედ, როგორია "ვეფხისტყაოსნის" ძალა დღეს? მინდა ვთქვა, რომ ის ძალიან მცირეა, თუ არის საერთოდ.
სამყარო გამოიცვალა. ფილიპე სწორედ ამას ამბობდა, აღარ არის ამეების დროო. თქვენ გინდათ, რომ "ვეფხისტყაოსანი" როგორც მხოლოდ საგანძური ისე არსებობდეს? თუ გინდათ, რომ ის ცოცხალი იყოს? აბა, თქვი, დღეს ვინ ფიქრობს ამაზე? მგონი, არც არავინ.
ისტორიის რაღაც ეტაპზე "ვეფხისტყაოსანმა" ისეთი რამ გააკეთა, არც ვიცი, სხვა რამეს თუ გაუკეთებია. დღევანდელი გაგებით რომ ვთქოთ, აი, დღევანდელი სამყაროს ენით, ასე გამოვა: ეს, მგონი, მსოფლიოში უნიკალური ვირტუალური თამაშია: "ვეფხისტყაოსანი" და ის ჯერ კიდევ მაშინ იყო ვირტუალური თამაში, როცა ქვეყნად არც კომპიუტერი არსებოდა, არც ელექტორენერგია და არც ნიუტონის ნაფიქრი.
ოდესღაც ასე იყო.

24 ივნისი

ყველაზე უფრო, რაც არ მომწონს შოთა რუსთაველის ამბავში, ეს მისი ბუხრის ქუდია. ყალმუხის ქუდი, სხვნაირად რომ ვთქვათ, კრაველის ბოხოხი, უფრო გაინტელექტუალურებული ყარაჩოხლის ქუდი, ზედ მიმაგრებული ბატის ფრთით. არ ვიცი, ეს ფრთა სამკაულს აღნიშნავს ხოლმე, თუ იმას რომ მწერალი იყო. ცოტა სპარსული ამბავია, ცოტაც მინატურების, მაგრამ ეს ბუხრის ქუდი ვერ მოშორდა. ფრესკაზე ბუხრის ქუდი არ აქვს. ერთი მეცხრამეტე საუკუნის ნახატია, რომელიც კარგახანს იყო პოპულარული და იქ ძალიან კეთილი სახე აქვს, ოღონდ, იმ დროის რუსული საეკლესიო მხატვრობის თვალები და იერი ემჩნევა.
მე ფრესკის მხარეს ვარ, მეჭურჭლეთუხუცესი შოთა და მთელი ეს ისტორიები. მისი ბიოგრაფია უცნობია, დანამდვილებით ვერაფერს გაიგებ, მაგრამ ყველაზე შთამბეჭდავი, რაც ამის შესახებ წამიკითხავს, პავლე ინგოროყვას წიგნია. ისიც გამიგონია, რას ამბობენ ხოლმე ამ წიგნზე, მაგრამ სრულიად არ უმოქმედია ჩემზე, რადგან სწორედ ასეთი წიგნები და ასეთი კვლევა მიყვარს, წერტილიდან რომ სამყარო წარმოიქმნება ხოლმე.
იმას ნამდვილად ვერ ვიტყვი, რომ ვეთანხმები ან არ ვეთანხმები. ანდა ეს რა მკითხველის სათქმელია ასე გადაჭრით, მაგრამ ასეთი საინტერესო წიგნი ყველაზე დიდი ქართველი უცნობის შესახებ, მე ნამდვილად არ წამიკითხავს.
თვითონ "ვეფხისტყაოსნის" ყველაზე კარგი გამოცემა კი სასკოლო ვეფხისტყაოსანი მგონია. იყო ასეთი, სულ უბრალო იერისა. ნოდარ ნათაძისა, თუ არ ვცდები. ალბათ, არ ვცდები. ძალიან კარგი იყო, ადამიანს ეხმარებოდა.
"ვეფხისტყაოსნის" საუკუნეში ქართველები წიგნებს წერდნენ. ეს საუცხოო ამბავია, იმიტომ, რომ მერე და მერე ამას შეეშვნენ, თუმცა მერე ისევ დაუბრუნდნენ. ასე იტყვიან ხოლმე, როცა ზარბაზნები გრიალებენ, მუზები დუმანო. არ მგონია, მაგრამ მაინც.
თვითონ რუსთაველს აქვს ჩამოთვლილი და უამისოდაც ვიცით, რომ "ამირანდარეჯანიანი", "აბდულმესია", "დილარგეთ" და კიდევ სხვანიცაო. რა თქმა უნდა, სპარსული კვანძი არსებობს მთელს ამ ამბავში, იმიტომ, რომ იმ დროის სპარსეთი ლექსის და ზოგადად ხელოვნების საუცხოო ადგილია.
იმ ქვეყანაში ბრმა პოეტი შეიძლება ქალაქის გამგებელი იყოს და ათასი სხვა რამეც. ჰოდა, რატომ არ შეიძლება, რომ შოთა მეჭურჭლეთუხუცესი იყოს? სარგის თმოგველი რა, კონტროლიორი იქნებოდა ტრამვაიში? ხომ ვიცით ვინც იყო. იმასაც დაუწერია.
მე კიდევ რას ვამბობ. რაღა "ვეფხისტყაოსანი" მეთქი? ვთქვათ რატომ არა "ამირანდარეჯანიანი"? რა, ქურციკის ამბავი არ არი მაგარი?
მარტივი პასუხია, რომ ჯობია ასჯერ და იმიტომ. რომ დიადი პოეზიაა, რომ ისა, რომ ესა. რომ "ვეფხისტყაოსნის" ამბავი უფრო ადამიანური და გულში ჩამწვდომია, ვიდრე "ამირანდარეჯანიანისა".
მაგალითად, ვისრმაიანიც უზომოდ პოპულარული იყო საქართველოში. აგერ ლამის ასი წლის წინათ კი ყველაზე კითხვადი წიგნი "ყარამანიანი" იყო, დავით სარდალმა რომ თარგმნა ერეკლეს დროს.
საქმე, მგონი, სხვა არის. რა თქმა უნდა, სიტყვასაც არ ვიტყვი მისტიკურ მნიშვნელობებზე, ათას სხვა თეორიაზე და ასე შემდეგ. უბრალო კაცმა უბრალოდ უნდა თქვას. აბა, მე რა ვიცი, დაფარული რამეებისა? მე მესმის სიყვარულის, სიძულვილის,
სიცილის, ტირილის, სიმძიმის, სიმსუბუქის, დღის, ღამის, წყლის, ხმელეთის და ასეთი რამეების. რაც ყველას ესმის, რაც უბრალოა.
უბრალოდ კი ასეა: ადამიანი წიგნს რომ კითხულობს, ან სჯერა მისი ან არ სჯერა.
ამ საქმეში მას ავტორი ეხმარება. ანუ, ავტორზეა დამოკიდებული, დაიჯერებს თუ არა მკითხველი წიგნს. თუ დაიჯერებს, ყველაფერი მაშინ დაიწყება. დაჯერების შემდეგ სწრაფ–სწრაფად მოდიან მიღება, დაახლოება, შეყვარება და ასეთი რამეები.
შეყვარებისთვის რაღაც თვისებებია საჭირო. უნდა დაემთხვეს.
წიგნის რაღაცეები უნდა დაემთხვეს წამკითხველის რაღაცეებს. ანუ, აქ უკვე ორი მხარეა: დამწერი და წამკითხველი.
გადამწყვეტი ისევ დამწერია.
რუსთაველი ბრწყინვალე ავტორია.
რა და როგორ აქვს, ამის მოყოლა საჭირო არ არის. ეგებ ვიფიქროთ, რა დაემთხვა? არ მგონია, რომ ეს აუცილებლად სიუჟეტი და ხასიათები იყოს, ანდა, სიბრძნეს რომ ეტყვიან, ის.
აქედან, ალბათ, ყველაფერი იყო, მაგრამ მთავარი სხვა რაღაც გამოდის.
მგონი, ეს არის ცხოვრება, რომლითაც გინდა იცხოვრო. ქართველ არისტოკრატიაზე ვამბობ.